Steve Mokone was de eerste kleurling die ze in Almelo zagen. Maar daar alleen word je niet legendarisch van. Diezelfde zwarte man maakte Heracles in 1958 kampioen van de Tweede Divisie. En hij tapte bier in de dorpskroeg. Zo nu en dan klom hij op de toog en zong Tutti Frutti. Na een jaar was de Zuidafrikaanse balvirtuoos gevlogen.
Daar word je wèl een legende van. Studio Sport-verslaggever Tom Egbers, Almeloër en sinds 1966 'Heraclied', hoorde zijn hele jeugd verhalen over de donkere superspits die het dorp in vervoering had gebracht. Hij raakte gentrigeerd en schreef een jongensboek over het jaar van Mokone: De zwarte meteoor. Regisseur Guido Pieters verfilmde het.
Ook de film is een jongensboek. Hoe een kleine maar mondige zwarte voetballer Heracles naar ongekende hoogten stuwt. Hoe hij een dorpsgemeenschap in rep en roer brengt. Hoe hij vriendschap sluit met een 15-jarige jongen en hem voor zichzelf leert opkomen. En hoe hij weer verdwijnt zo snel als hij gekomen was.
Mokone voetbalde in Almelo als een meteoor en sloeg er evenzo in. Waar hij precies vandaan kwam, wisten de tukkers niet. Dat hij hen verliet voor Olympique Marseille lazen ze achteraf in Tubantia. En zo is de film: we zien Mokone onder de Almeloërs van 1958, niet meer en niet minder. Wie de Zwarte Meteoor werkelijk was, daar komen we niet achter.
Ook al daarom is de voorstelling van deze avond bijzonder. Twee dagen na de Amsterdamse première draait Cinestar, de megabioscoop bij miracle planet, De zwarte meteoor voor een zaal met figuranten. De daar-loop-iks en daar-heb-je-mij's zijn niet van de lucht. Na afloop, zo is de betrokken kijkers beloofd, wacht een verrassing. Het doek valt, applaus klinkt, een mevrouw met een microfoon komt naar voren.
'Wij zijn er trots op dat hij in ons midden is, dames en heren: Steve Mokone!' Beweging hoog achter in de zaal. Een kleine donkere zestiger in colbert komt naar beneden. De zaal applaudisseert, Mokone neemt de microfoon in handen, bedankt het publiek. Het Nederlands blijkt hij op enkele woorden na verleerd. Hij praat over zijn tijd bij Heracles, hij vertelt wat hij van de film vindt. Slechts één aanwezige heeft hem in '58 zien spelen.
Als de handtekeningenjagers bediend zijn, verplaatsen Mokone en zijn vrouw zich naar het Cinestarrestaurant. Bij hun heeft zich een andere Zuidafrikaanse oudvoetballer gevoegd, Darius Dhlomo, een uit de kluiten gewassen, goedlachse man. Heracles trok hem aan voor het seizoen waarin Mokone de club verliet. De twee raakten bevriend en speelden korte tijd samen in het Almelose elftal.
Volgens Dhlomo, zelf een hardwerkende spelverdeler, was zijn teamgenoot moeilijk met een andere speler te vergelijken. 'Net als Abe Lenstra, die leek ook op niemand. Wat Steve en Abe allebei hadden was die ongelooflijke, watervlugge techniek. Beiden waren een klasse apart.'
Dhlomo is nooit meer uit Nederland weggegaan. Behalve voor Heracles kwam hij uit voor onder andere Vitesse. Een tijd lang was hij gemeenteraadslid voor de PvdA in Enschede. Mokones omzwervingen duurden langer. Na hetAlmelose avontuur speelde hij nog in de Franse, Spaanse, Italiaanse en Engelse competitie. Midden jaren zestig verkaste hij naar Canada, niet veel later naar de Verenigde Staten.
Daar gooide de atleet het over een andere boeg. 'Ik ben op mijn 35ste gaan studeren. Waarom? Ik had geen zin om de rest van mijn leven bij MacDonalds hamburgers te gaan staan bakken, weet je.' Mokone studeerde politicologie en psychologie, hij promoveerde in beide disciplines.
Als psycholoog werkte hij jarenlang in een ziekenhuis, zijn politieke kunde zette hij in tegen het apartheidsregime. Tijdens drie Olympische Spelen - Tokyo, Mexico City en Montreal - organiseerde hij demonstraties tegen deelname van Zuid-Afrika. 'Vanaf mijn zestiende was ik lid van de ANC, van de jeugdafdeling. In die tijd heb ik Nelson Mandela leren kennen. Desmund Tutu zat bij mij op school. Maar toen was het nog vooral een clown. Wat kon die jongen gek doen.'
Mokone leed een bewogen leven, zoveel is zeker. Het jaar dat hij tekende in Almelo kon hij ook terecht bij Real Madrid, vertelt hij. Let wel: het grote Madrid van Di Stefano, Gento, en iets later Puskas. Toch koos hij voor Heracles, omdat hij Nederlands 'een beetje kon verstaan'. Raadselachtig.
En juist dat ogenschijnlijk weinig belangwekkende jaar uit het leven van Steve Mokone leverde stof voor een heuse speelfilm. 'Dat is pas raadselachtig', lacht de Zwarte Meteoor. Hij heeft gelijk.
