 |
| Philip Brey. Foto: Arjan Reef |
In zijn inaugurele rede met als titel `Techniek en alles wat van waarde is' legt Philip Brey uit hoe de techniekfilosofie een bijdrage kan leveren aan een betere ontwikkeling en toepassing van technologie. `Nieuwe technieken zoals gentechnologie, nanotechnologie en robotica zijn vaak controversieel. Wij techniekfilosofen zien het als onze taak om na te denken over welke ethische kwesties daarbij spelen. Enerzijds willen we technische wetenschappers helpen beter rekening te houden met de maatschappelijke en ethische gevolgen van technologische vernieuwingen, anderzijds proberen we een bijdrage te leveren aan het maatschappelijke en politieke debat', licht Brey toe.
Als voorbeeld noemt hij de ontwikkeling van care robots in Japan. `De zorg is te duur en er zijn te weinig mensen die in de zorg willen werken. In veel landen wordt serieus overwogen in de toekomst robots in te zetten in de verpleging en de ouderenzorg. Hoe wenselijk is dat? Willen we dat oma verzorgd gaat worden door robots?'
Een ander voorbeeld is het BioNanoApplications-project over medische toepassingen met behulp van moleculaire diagnostiek, lab-on-a-chip. `Met een genetische test kun je eerder ziektes opsporen bij mensen en zo meer te weten komen over ziektebeelden en de risico's. Maar willen we alles wel weten? En wat doen we met die kennis?'
Brey studeerde filosofie in Nijmegen, promoveerde in San Diego en kwam in 1996 op de UT terecht. Vorig jaar volgde hij Hans Achterhuis op als hoogleraar algemene wijsbegeerte, in het bijzonder filosofie van de techniek aan de faculteit Gedragswetenschappen. Hij heeft een bestuursfunctie bij het 3TU-Centre of Excellence for Ethics and Technology en leidt een door NWO gefinancierd Vici-project over de betekenis van nieuwe media voor de kwaliteit van het leven en de samenleving.
In al zijn projecten gaat het om een afweging van normen en waarden en dan niet alleen ethische waarden, maar ook sociale, politieke en economische waarden. `We analyseren hoe maatschappelijke kwesties in elkaar zitten en wat de positieve en negatieve kanten zijn. Vragen die we daarbij stellen zijn bijvoorbeeld of veiligheid boven privacy gaat en een sterke economie boven een schoon milieu. Neem camerabewaking: hoe worden camera's ingezet en hoe kun je ervoor zorgen dat je én zo veel mogelijk veiligheid én zo veel mogelijk privacy hebt?', vertelt de techniekfilosoof. `Of kijk naar het milieu. We leven in een cultuur van persoonlijke vrijheid, welzijn en welvaart. Die waarden botsen met duurzaamheid. We accepteren geen beperkingen in ons consumptiegedrag, waardoor onze milieudoelen niet worden gehaald. De vraag is hoe je die waarden van welzijn en welvaart kunt combineren met de waarde van duurzaamheid. Kan de technologie dat probleem oplossen? Of moeten we het begrip welzijn op een andere manier gaan invullen?'
De onderzoeksvragen waarmee de techniekfilosoof zich bezighoudt, zijn mondiaal. `Die vraagstukken kun je niet alleen in Nederland oplossen. Er zijn grote verschillen tussen landen. Bij ons staan het individu, vrijheid en privacy voorop, terwijl China een voorbeeld van een samenleving is waar nog heel sterk een collectivistische moraal geldt. Daar gaat het meer om een harmonische samenleving, waar bepaalde vrijheden worden geofferd. Die verschillen moet je begrijpen, willen we samenwerken', licht hij toe.
Ook maakt overal ter wereld de grote kloof tussen bèta- en gammawetenschappen het moeilijk problemen op te lossen. `In hedendaagse maatschappelijke vraagstukken speelt technologie vaak een centrale rol. Het overbruggen van deze kloof en het vinden van een gemeenschappelijke taal is dan van groot belang. Wat dat betreft zit ik hier op een goede plek. In de heroriëntatie van de UT, Route '14, waarin de samenwerking tussen technische en maatschappij- en gedragswetenschappen centraal staat, zullen wij als techniekfilosofen in ons element zijn. Er is nog veel werk te doen en er zijn genoeg spannende uitdagingen.'
Hoogleraar Philip Brey spreekt zijn rede donderdag 9 oktober om 16.00 uur uit in het Amphitheater in de Vrijhof.
