 |
| Shawn Donnelly legt uit hoe de kredietcrisis is ontstaan. Foto: Gijs van Ouwerkerk |
Voor economen is het een reuze-interessante tijd. De Canadees Shawn Donnelly, gespecialiseerd in economische politiek, stortte zich het afgelopen jaar volledig op de kredietcrisis. De universitair docent European Economic Governance bij de faculteit MB coördineert bovendien een onderzoekscollege binnen de master European Studies. Hij hoopt dat volgend semester de eerste studenten hun scriptie zullen schrijven over de crisis.
1. Wat is die kredietcrisis nou eigenlijk?
`Kort samengevat is het een vertrouwenscrisis in het financiële systeem. Investeerders, zowel zakelijke als particuliere, hebben geen enkel vertrouwen meer in hoe grote financiers zoals banken opereren. Dat komt omdat hypotheekbanken in Amerika geld zijn gaan lenen aan de verkeerde mensen, aan mensen die het niet terug konden betalen. Banken hebben dat niet gecontroleerd, en bovendien liet het ze koud.'
2. Hoe heeft het zover kunnen komen?
`Na de recessie van 2000, toen de Amerikaanse economie weer groeide en de huizenprijzen in de VS flink stegen, stapten de hypotheekbanken over op een andere vorm van risk management. Normaal gesproken geeft een bank je een hypothecaire lening en bepaalt dan de terugbetalingstermijn en de rente. Wat banken nu gingen doen, is speculeren met die leningen. Daarbij namen ze aan dat de huizenprijzen bleven stijgen. En daar ging het al fout. Ze maakten pakketten met hypotheekleningen die ze hadden afgesloten (de zogenaamde asset-backed securities en collatoralised debt obligations); met soms wel tienduizenden leningen per aandelenpakket. Om ook de ongunstige leningen te kunnen verkopen, maakten ze deze packages een mix van gunstige en ongunstige leningen. De pakketten verkochten ze vervolgens door aan zakenbanken op de financiële markt in ruil voor geld. Dat geld gebruikten ze weer om nieuwe hypotheekleningen met particulieren af te sluiten die ze ook weer in gemengde pakketten doorverkochten. Zo kreeg je een soort multipliereffect, waarbij de banken het geld dat ze voor de packages ontvingen, als cash beschouwden dat ze opnieuw konden uitlenen.'
`Je kunt je afvragen waarom een andere bank zo'n pakket met daarin ook ongunstige leningen koopt. Het antwoord is: omdat iedereen dat deed. En, niet onbelangrijk, omdat de credit rating agencies, de instellingen die vaststellen hoe betrouwbaar transacties op de financiële markten zijn, de pakketten als kredietwaardig bestempelden. Dat was heel onrealistisch. Toen tegen de verwachting in de huizenprijzen gingen dalen en mensen hun hypotheken niet meer af konden betalen, bleven de banken zitten met hun packages die in feite niets meer waard waren, terwijl ze het geld ervan al wel opnieuw hadden uitgeleend.'
3. Wat zijn de belangrijkste gevolgen?
`Niemand heeft meer vertrouwen in de packages die banken onderling verhandelden. En deze aandelenpakketten zijn zoveel waard als dat er vertrouwen in is. Als niemand ze wil kopen, zijn ze dus niks waard. De packages zijn het kapitaal van de hypotheekbanken en banken die veel pakketten bezitten, hebben een groot probleem. Hun kapitaal is vernietigd en dat is waarom in Amerika grote banken als Lehman Brothers en Merrill Lynch failliet gaan.
Het gevolg is een wereldwijde recessie. In totaal is er door het multipliereffect vijf biljoen dollar, een vijf met twaalf nullen, verloren gegaan, als een zeepbel die uiteenspat. Ter vergelijking, dat is een derde van het bruto nationaal product van de Europese Unie. En dit is nog een conservatieve schatting, ik reken op het dubbele. De grote vraag is nu welke banken veel van die packages hebben gekocht. Ook een aantal Europese banken is hierdoor al in de problemen geraakt zoals de Schotse bank Halifax, UBS uit Zwitserland en een aantal Duitse banken.'
4. Gaan er ook Nederlandse banken omvallen?
`Niemand weet nog precies wat er met Fortis gaat gebeuren', zei Donnelly voor afgelopen weekend. Inmiddels is bekend dat de Nederlandse, Belgische en Luxemburgse overheid 11,2 miljard euro in de bank steken om te voorkomen dat hij omvalt. Volgens Donnelly lijken andere Nederlandse banken veilig te zijn.'
5. Wat merkt de Nederlandse economie er verder van?
`De jaren zeventig lijken wel terug. We hebben een hoge inflatie en er zullen banen verdwijnen. Als het slechter gaat met de economie, wordt de werkloosheid groter. Ik voorspel dat dat ook nu gebeurt. Het zal echter hier niet zo slecht uitpakken als in de VS.'
6. Wat betekent dat voor mij als consument?
`Simpelweg dat je minder te besteden hebt. Je reële inkomen gaat omlaag. Inflatie is het grootste probleem. Als de prijzen stijgen, kun je minder van je inkomen kopen. Dat zal in ieder geval twee jaar duren en misschien zelfs langer. We worden allemaal armer.'
7. Wat moet de overheid doen?
`Het is goed dat de overheid helpt een grote bank als Fortis te redden. Maar ze zouden ook moeten nadenken over het nationaliseren van banken. Twintig jaar lang is dat taboe geweest, maar nu lijkt het de beste oplossing om crises als deze te voorkomen. Daarnaast moeten er veel striktere regels komen waar banken zich aan moeten houden op het gebied van transparantie en risicomanagement.'
8. Wat moet ik zelf doen? En wat moet ik juist laten?
`Het vervelende is: je kunt niets doen. Behalve in de gaten houden dat je loon minstens zoveel stijgt als de inflatie.
En…zoeken naar lage rentes op hypotheken. Dit is hét moment om een huis te kopen, want de hypotheekrente zou wel eens lager kunnen zijn dan de inflatie. Dan ben je goedkoop uit. Ik zou zeggen: shop around! Een huis voor een goede prijs verkopen kun je wel vergeten. Je raakt het gewoon niet kwijt.'
9. Wanneer is het voorbij?
`In het best case scenario krimpt de economie tot eind 2009 of zelfs nog tot ver in 2010. Daarna duurt het nog wel tot 2013 voordat we op hetzelfde niveau zitten als voor de crisis. Maar bedenk wel, de Verenigde Staten worden veel harder getroffen dan de rest van de wereld.'
