'Al jaren hoor ik dat Joodse studenten zich niet veilig voelen op universiteiten en dat universiteiten gewoon laks optreden', zei Tweede Kamerlid Ulysse Ellian (VVD) gisteren in een debat over antisemitisme.
Dat zeiden andere Kamerleden ook. 'Ik hoor verhalen van studenten die geen keppeltje en geen Davidster meer dragen, die bepaalde universiteiten mijden of hun opleiding hebben opgezegd, die niet durven te vertellen dat ze familie in Israël hebben', zei bijvoorbeeld Mirjam Bikker (ChristenUnie).
Het debat ging niet alleen over problemen in het onderwijs, maar die kwamen wel veelvuldig ter sprake. 'Het kan toch niet zo zijn dat Joodse studenten op universiteiten zich vogelvrij voelen', zei Maikel Boon (PVV).
Gif
'Antisemitisme is een verschrikkelijk gif', zei ook Stephan van Baarle (Denk). 'Mensen haten of ongelijk behandelen, alleen maar omdat ze Joods zijn, moet snoeihard worden veroordeeld, zeker met de Holocaust als inktzwarte periode uit ons verleden. De antisemitische incidenten van de afgelopen tijd zijn onacceptabel.'
Van Baarle vroeg overigens ook aandacht voor moslimhaat en trok de motieven van bepaalde partijen in twijfel. 'Volgens radicaal rechts is antisemitisme een logisch gevolg van de immigratie uit islamitische landen. Voor de PVV is antisemitisme alleen maar een stok om moslims mee te kunnen meppen.' De strijd tegen antisemitisme moet je niet gelijkstellen aan de strijd voor gelijke rechten voor de Palestijnen, onderstreepte hij.
Hoe dan ook was iedereen het eens over antisemitisme. Ook demissionair minister Robbert Dijkgraaf sprak zich zo duidelijk mogelijk ertegen uit. 'Antisemitisme is een groot kwaad, en een kwaad dat dezer dagen zijn lelijke kop weer opsteekt. Dat doet ons allemaal pijn. En ook het aantal antisemitische incidenten in het onderwijs neemt toe. Dat raakt mij bijzonder diep, en het is ook totaal onacceptabel.'
Geïntimideerd
Hij heeft allerlei gesprekken gevoerd met Joodse organisaties, scholieren, studenten, docenten en onderwijsbestuurders. 'De voorbeelden die wij hebben gehoord, laten ons niet onberoerd', zei hij. 'Joodse leerlingen die in de gangen gepest worden, worden geïntimideerd, begroet worden met Hitlergroeten. Docenten die ‘s ochtends langs allerlei klaslokalen moeten om de hakenkruizen te verwijderen van schooltafels en schoolborden. En docenten en medewerkers die niet voor hun Joodse identiteit durven uitkomen.'
Maar wat kan hij doen, behalve gesprekken voeren en zich uitspreken? 'Instellingen zijn verantwoordelijk voor het borgen van een veilige leer- en werkomgeving van hun studenten en medewerkers', aldus de minister. 'Hiervoor hebben ze een veiligheidsbeleid. Ze hebben hun eigen huisregels.' Er moet volgens hem een open academisch klimaat zijn 'waarin studenten zich vrij voelen zich te uiten, ook als hun mening niet overeenkomt met die van de docent of de meerderheid van de studenten'.
Dat begrepen de partijen wel, maar ze vonden het toch wat mager. Bikker: 'Ik heb toch de Joodse studente in mijn hoofd die niet naar de diploma-uitreiking durft en die niet meer naar college durft, omdat ze verteld heeft dat haar familie in Israël is.' Wat heeft die aan een antwoord over huisregels?
Misschien moeten die huisregels aangescherpt worden, bewoog de minister met haar mee. 'Laten we ook eerlijk zijn: ik denk dat dit ook een zoektocht is voor instellingen.'
Slappe hap
'Welke zoektocht?', sneerde Caroline van der Plas (BBB). Ze vond het ‘slappe hap’. Volgens haar was het allemaal heel simpel: je moet die demonstraties verbieden. 'Hang een poster op: geen gekrijs, geen geschreeuw, geen luid gezang, geen gezichtsbedekking. Dan komen ze al niet meer binnen. Hoe moeilijk is het? Gewoon wegwezen hier!'
'Ik ben het honderd procent eens met mevrouw Van der Plas', antwoordde Dijkgraaf. 'Het uitbannen van antisemitisme, dus dat we dat niet toestaan, is gewoon niet onderhandelbaar. Het is eigenlijk heel simpel.'
'We hebben te maken met een heel kleine populatie Joodse studenten', zei Frans Timmermans (GroenLinks-PvdA). 'Zij zijn bijzonder kwetsbaar in deze tijd. Mijn inschatting is dat instellingen nog niet voldoende erop zijn ingericht om met die hele specifieke situatie om te gaan.'
Wel wees hij erop dat studenten nu eenmaal demonstreren; dat had hij zelf ook gedaan. 'Als studenten zich onveilig voelen, moet er worden opgetreden, maar het uitbannen van debat of zelfs confrontatie op universiteiten en hogescholen lijkt mij geen begaanbare weg.' Dijkgraaf erkende dat. 'Dat is een separaat debat. Hoe voeren we het schurende gesprek?'
Moties
Wat de Tweede Kamer uiteindelijk wil? Er werden allerlei moties ingediend. Diederik van Dijk (SGP) wil bijvoorbeeld dat het kabinet afspraken maakt met universiteiten en hogescholen om de toegang tot gebouwen beter te controleren, zodat activisten niet zomaar binnenkomen.
BBB meent dat hogescholen en universiteiten de identificatieplicht moeten hanteren 'voor zo lang als nodig'. Studenten zouden bijvoorbeeld hun collegekaart moeten tonen, 'zodat personen die op geen enkele wijze verbonden zijn aan de onderwijsinstelling uit de gebouwen kunnen worden geweerd'.
Er is donderdagavond laat over gestemd, vlak voor het meireces van de Tweede Kamer. Beide moties zijn aangenomen.
