Voor het eerst sinds jaren bevat de onderwijsbegroting voor
1997 geen nieuwe bezuinigingen voor de universiteiten.
Minister Ritzen stelt hun zelfs kleine bedragen in het
vooruitzicht voor nieuw beleid. De VSNU, de vereniging van
universiteiten, reageert voorzichtig.
Met een bedrag van 45 miljoen gulden wil minister Ritzen de
universiteiten helpen met verschuivingen op het gebied van
onderzoek. Al eerder was uitgelekt dat de universiteiten de
komende jaren 200 miljoen gulden moeten vrijmaken voor de
stimulering van onderzoekscholen. Met de 45 miljoen van Ritzen
kunnen universiteiten voorkomen dat die operatie tot ontslagen
leidt. Het geld komt overigens pas in de jaren 2000 en 2001
ter beschikking.
Komend jaar al stelt Ritzen tien miljoen gulden beschikbaar
voor de aanstelling van jonge hoogleraren in vakgebieden met
sterk vergrijsd personeel. Ook dit plan uit de begroting was
al uitgelekt. Voorlopig gaat het om hoogleraren in de
scheikunde en in de letteren.
Verder profiteren de universiteiten van de 75 miljoen gulden
extra die minister Ritzen dit voorjaar van het kabinet kreeg
voor arbeidsvoorwaarden. De precieze verdeling daarvan over de
verschillende onderwijssectoren is overigens nog niet in de
begroting opgenomen.
Ook voor studenten bevat de onderwijsbegroting minder slecht
nieuws dan de afgelopen jaren gewoon was geworden. Minister
Ritzen kondigt aan dat het collegegeld verhoogd kan worden,
evenals de prestatienorm in het eerste jaar (van vijftig naar
zeventig procent). De Tweede Kamer wil het doorgaan van deze
twee maatregelen laten afhangen van een verhoging van de
onderwijskwaliteit; volgens Ritzen hebben de universiteiten
met hun studeerbaarheidsplannen aangetoond daar werk van te
maken.
Opvallend is dat Ritzen in 1997 100 miljoen gulden minder
reserveert voor studieleningen. Studenten blijken minder dan
verwacht te lenen om in hun levensonderhoud te voorzien, en
vaker een bijbaantje te hebben of een beroep op hun ouders te
doen. Voor de begroting zijn leningen een mee- noch een
tegenvaller.
Ee\'n kwestie laat Ritzen onopgelost: de zaak van de extra
onderzoeksgelden voor jonge universiteiten. De Raad van State
sprak dit voorjaar uit dat de minister dit geld vier jaar
geleden ten onrechte had weggehaald bij andere universiteiten.
Het kost 105 miljoen gulden om die fout goed te maken. In de
begroting kondigt Ritzen niet meer dan "overleg" over deze
zaak aan. In een toelichting sprak hij de verwachting uit dat
de kwestie binnen enkele weken is opgelost.
Volgens minister Ritzen kondigt de onderwijsbegroting "iets
andere tijden" aan. De tijd dat alles in het teken stond van
bezuinigingen is voorbij, zei hij bij de presentatie van zijn
begroting. "Op de langere termijn zal blijken dat er ruimte is
voor investeringen in kennis. In deze begroting wordt al een
klein stapje gezet."
De VSNU constateert echter dat "de financie\"le vertaling van
de nieuwe tijden nog op zich laat wachten." De universiteiten
maken zich zorgen over de dalende overheidsuitgaven aan
onderzoek en het lagere bedrag dat de overheid per student
besteedt. Ook het inzakken van de studententoestroom baart hen
zorgen; dat scheelt hen op termijn 120 miljoen gulden aan
inkomsten uit collegegelden.
De studentenorganisaties ISO en LSVb tonen zich evenmin
enthousiast over de onderwijsbegroting. Zij bestrijden onder
meer dat er reden genoeg is door te gaan met de verhoging van
het collegegeld.
