Goede wetenschappelijke artikelen zijn nieuws, en die moeten net als persberichten de hele wereld over. Daarom moet er een heel ander publicatiesysteem komen. Het huidige alleenrecht van de commerciële wetenschappelijke
tijdschriften leidt namelijk tot grote publicatietraagheid en
torenhoge abonnementsgelden.
Dat zei de Delftse bibliothecaris dr. Leo Waaijers onlangs op een symposium over elektronisch publiceren. Hij is de zoveelste criticus van het huidige publicatiemodel, waarin de commerciële uitgevers grote winsten maken. Zet artikelen gewoon op internet, bepleitte Waaijers als alternatief, en geef tijdschriftredacties de vrijheid ze te publiceren.
Sinds jaar en dag sturen wetenschappers hun artikel naar een tijdschrift. Dit neemt ruim de tijd om het te beoordelen. Als het tijdschrift het artikel accepteert, moet de wetenschapper zijn copyright afstaan: niemand anders dan het tijdschrift mag de bevindingen vervolgens publiceren.
Dit systeem heeft grote nadelen. Meestal beoordeelt slechts één zogenaamde reviewer van het tijdschrift het artikel. Daarnaast duurt het veel te lang voordat een artikel daadwerkelijk verschijnt: in de praktijk vaak bijna een jaar. En omdat de uitgever bij publicatie het alleenrecht verwerft, zijn de winsten veel te hoog.
Een feodaal systeem, vindt Waaijers. Internet maakt het bovendien mogelijk om dit af te schaffen. Waaijers wil dat universiteiten al hun artikelen in de toekomst op een zogenaamde document server op internet zetten.
Tijdschriften en kranten van over de hele wereld speuren op deze document servers naar interessante artikelen. De Delftse bibliotheek werkt inmiddels aan het opzetten van een dergelijk systeem.
Het voordeel van dit model is dat niet één willekeurig persoon, maar redacties van alle bladen de artikelen kunnen beoordelen. De slechte zullen niet gepubliceerd worden. De goede kunnen daarentegen in vele tijdschriften verschijnen. Door concurrentie zullen de prijzen van de tijdschriften
dalen, en de artikelen veel sneller verschijnen. Bovendien blijven de rechten van het artikel gewoon in handen van de wetenschapper.
Overigens hadden andere symposiumsprekers nogal wat bezwaren tegen het plan van de Delftse bibliotheek. Het gevaar bestaat dat tijdschriften straks door de bomen het bos niet meer zien, als ze honderden document servers over de hele wereld in de gaten moeten houden. De goede artikelen verzuipen zo temidden van de slechte. Ook krijgen uitgevers vanwege de concurrentie
te weinig tijd om de artikelen goed te beoordelen, en dreigt ook in de wetenschappelijke literatuur het gevaar van populisme.
